1. KHáI NIệM
Đối tượng của điều
dưỡng là con người bao gồm người khỏe và người có bệnh tật. Con người được tạo
ra bởi các yếu tố thể chất, tinh thần và xã hội. Các nhu cầu cần thiết để duy
trì các yếu tố tạo ra con người gọi là nhu cầu cơ bản hay còn gọi là các nhu
cầu để tồn tại và phát triển của con người.
Người ta cho rằng: mỗi
một cá thể ở một phương diện nào đó giống tất cả mọi người, ở một phương diện
khác chỉ giống một số người và có những phương diện không giống ai cả. Như vậy,
con người vừa có tính đồng nhất vừa có tính duy nhất nên việc chǎm sóc phải
xuất phát từ nhu cầu và sở thích của từng cá nhân sao cho phù hợp với từng đối
tượng.
Tuy nhiên, khi một nhu
cầu thiết yếu được thỏa mãn, con người chuyển sang một nhu cầu khác ở mức cao
hơn.
Bảng phân loại của
"Maslow" phản ánh được thứ bậc của các nhu cầu, và có thể được sắp
xếp như sau:
- Những nhu cầu về thể
chất.
- Những nhu cầu về an
toàn an ninh.
- Những nhu cầu thuộc
về quyền sở hữu và tình cảm (được yêu thương).
- Những nhu cầu về sự
kính mến và lòng tự trọng.
- Những nhu cầu về sự
tự hoạt động bao gồm sự tự hoàn thiện, lòng ao ước muốn hiểu biết cùng với
những nhu cầu về thẩm mỹ.
Những nhu cầu ở mức độ
thấp luôn tồn tại, cho đến khi những nhu cầu đã được thỏa mãn con người có khả
nǎng chuyển sang những nhu cấu khác ở mức độ cao hơn.
Khi một người (người
bệnh) đòi hỏi có nhu cầu cao hơn, việc ấy chứng tỏ họ có sự khỏe khoắn trong
tâm hồn và thể chất.
Hệ thống thứ bậc của
các nhu cầu rất hữu ích để làm nền tảng trong việc nhận định về sức chịu đựng
của người bệnh, những giới hạn và nhu cầu đòi hỏi sự can thiệp về điều dưỡng.
2.
NHU CầU CủA CON NGƯờI.
Nhu cầu cơ bản của con
người phân cấp theo Maslow:
|
Mức cao
|
Nhu cầu về sự tự hoàn thiện
Nhu cầu về sự kính mến và lòng tự trọng
Nhu cầu về
quyền sở hữu và tình cảm (được yêu thương).
|
|
MứC THấP
|
Nhu cầu về an
toàn và an ninh
Nhu cầu về
thể chất và sinh lý
|
Hình
1. Bậc thang nhu cầu của MASLOW (trang 16)
2.1
Nhu cầu về thể chất và sinh lý là nền tảng của hệ thống phân cấp nhu cầu, và
được ưu tiên hàng đầu. Nhu cầu thể chất bao gồm: oxy, thức ǎn, nước uống, bài
tiết, vận động, ngủ, nghỉ ngơi... Các nhu cầu này cấn được đáp ứng tối thiểu để
duy trì sự sống. Đáp ứng nhu cầu thể chất là một phần quan trọng trong kế hoạch
chǎm sóc cho trẻ em, người già, người có khuyết tật và người ốm. Bởi vì, những
nhóm người này cần sự hỗ trợ để đáp ứng nhu cầu cho chính họ.
2.2
Nhu cầu an toàn và được bảo vệ được xếp ưu tiên sau nhu cầu thể chất bao hàm
cả an toàn về tính mạng và an toàn về tinh thần. An toàn về tính mạng nghĩa là
bảo vệ cho người ta tránh được các nguy cơ đe dọa cuộc sống và an toàn về tinh
thần là tránh được mọi sự sợ hãi, lo lắng. Người bệnh khi vào bệnh viện có sự
đòi hỏi rất cao về nhu cầu an toàn và bảo vệ vì cuộc sống, tính mạng của họ phụ
thuộc vào cán bộ y tế.
Để giúp bảo vệ người
bệnh khỏi bị nguy hiểm, người điều dưỡng phải biết rõ tính chất, đặc điểm của
bệnh nhân và nhận biết rõ bất kỳ những tai biến nào có thể xảy đến cho bệnh
nhân, và nếu có biến chứng xảy ra, người điều dưỡng có thể xử trí một cách
thông minh.
2.3
Nhu cầu tình cảm và quan hệ: mọi người đều có nhu cầu tình cảm quan hệ bạn
bè, hàng xóm, gia đình và xã hội. Các nhu cầu này được xếp vào nhu cầu ở mức
cao. Nó bao hàm sự trao - nhận tình cảm và cảm giác là thành viên của gia đình,
đoàn thể, xã hội.... Người không được đáp ứng về tình cảm, không có mối quan hệ
bạn bè, xã hội có cảm giác buồn tẻ và cô lập. Người điều dưỡng cần xem xét nhu
cầu này của bệnh nhân khi lập kế hoạch chǎm sóc.
2.4
Nhu cầu được tôn trọng: Sự tôn trọng tạo cho con người lòng tự tin và
tính độc lập. Khi sự tôn trọng không được đáp ứng người ta tin rằng họ không
được người khác chấp nhận nên sinh ra cảm giác cô độc và tự ty. Điều dưỡng đáp
ứng nhu cầu này của người bệnh bằng thái độ thân mật, niềm nở và chú ý lắng
nghe ý kiến của người bệnh.
2.5
Nhu cầu tự hoàn thiện: là mức cao nhất trong hệ thống phân loại nhu
cầu của Maslow và Maslow đánh giá rằng chỉ 1% dân số trưởng thành đã từng đạt
đến mức độ tự hoàn thiện. Nhu cầu tự hoàn thiện diễn ra trong suốt đời, nó chỉ
xuất hiện khi các nhu cầu dưới nó được đáp ứng trong những chừng mực nhất định.
Các nhu cầu cơ bản càng được đáp ứng thì càng tạo ra động lực sáng tạo và tự
hoàn thiện ở mỗi cá thể. Người điều dưỡng cần biết đánh giá đúng những nhu cầu,
kinh nghiệm, kiến thức và thẩm mỹ của người bệnh để từ đó có sự quan tâm và lập
kế hoạch chǎm sóc thích hợp.
3.
Sự LIÊN QUAN GIữA NHU CầU Và NGUYÊN TắC ĐIềU Dưỡng.
3.1
Nguyên tắc điều dưỡng xuất phát từ việc đáp ứng nhu cầu người bệnh.
Người khỏe mạnh tự đáp ứng được các nhu cầu của họ. Khi bị bệnh tật, ốm yếu
người bệnh không tự đáp ứng được nhu cầu hàng ngày cho chính mình nên cần sự hỗ
trợ của người điều dưỡng. Nhu cầu chǎm sóc sức khỏe nhân dân dẫn đến sự ra đời của
ngành y tế và cán bộ y tế.
3.2
Nhu cầu của con người vừa có tính đồng nhất vừa có tính duy nhất nên điều dưỡng cần có kế hoạch chǎm sóc riêng
biệt cho từng bệnh nhân. Nhu cầu con người tuy cơ bản giống nhau nhưng mức độ
và tầm quan trọng đối với từng nhu cầu ở từng người có khác nhau. Hơn nữa,
trong cùng một con người nhu cầu này có thể mạnh hơn nhu cầu khác và thay đổi
mức ưu tiên theo từng giai đoạn của cuộc sống, người điều dưỡng cần nhận biết
được các nhu cầu ưu tiên của người bệnh để lập kế hoạch chǎm sóc thích hợp.
3.3
Nhu cầu giống nhau nhưng cách đáp ứng có thể khác nhau để thích hợp với từng cá thể. Việc chǎm sóc
người bệnh cần hướng tới từng cá thể, tùy từng trường hợp từng hoàn cảnh sao
cho phù hợp.
3.4
Sự tham gia của người bệnh vào quá trình chǎm sóc: Chǎm sóc xuất phát từ nhu cầu của người
bệnh, thông thường người bệnh hiểu rõ nhu cầu của họ, trừ trường hợp bệnh nhân
hôn mê, tâm thần... nên khi lập kế hoạch chǎm sóc điều dưỡng cần tham khảo ý
kiến bệnh nhân và gia đình bệnh nhân để tạo cho họ tham gia tích cực vào quá
trình điều trị, chǎm sóc, phục hồi sức khỏe cho chính họ.
3.5
Điều dưỡng cần tạo ra môi trường chǎm sóc thích hợp để người bệnh được thoải mái, mau
chóng lành bệnh hoặc nếu chết thì chết được thanh thản, nhẹ nhàng.
4.
NHU CầU cơ BảN CủA NGƯờI BệNH Và CHǎM SóC.
Theo Virginia
Henderson trong cuốn các nguyên tắc điều dưỡng cơ bản (CSCB) thì thành phần của
CSCB gồm 14 yếu tố:
1. Đáp ứng các nhu cầu
về hô hấp
2. Giúp đỡ bệnh nhân
về ǎn, uống và dinh dưỡng
3. Giúp đỡ bệnh nhân
trong sự bài tiết
4. Giúp đỡ bệnh nhân
về tư thế, vận động và tập luyện.
5. Đáp ứng nhu cầu ngủ
và nghỉ ngơi.
6. Giúp bệnh nhân mặc
và thay quần áo.
7. Giúp bệnh nhân duy
trì thân nhiệt.
8. Giúp bệnh nhân vệ
sinh cá nhân hàng ngày.
9. Giúp bệnh nhân
tránh được các nguy hiểm trong khi nằm viện.
10. Giúp bệnh nhân
trong sự giao tiếp.
11. Giúp bệnh nhân
thoái mái về tinh thần, tự do tín ngưỡng.
12. Giúp bệnh nhân lao
động, làm một việc gì đó để tránh mặc cảm là người vô dụng.
13. Giúp bệnh nhân
trong các hoạt động vui chơi, giải trí.
14. Giúp bệnh nhân có
kiến thức về y học.
5.
KếT LUậN
Nhu cầu cơ bản của
bệnh nhân và các nguyên tắc cơ bản của việc chǎm sóc, cơ bản giống nhau, nhưng
không bao giờ có hai bệnh nhân có nhu cầu hoàn toàn giống nhau cá. Do đó, kế
hoạch chǎm sóc được xây dựng riêng biệt tùy theo tuổi tác, giới tính, cá tính,
hoàn cảnh vǎn hóa xã hội và khả nǎng thể chất và tinh thần của người bệnh. Kế
hoạch này còn bị ảnh hưởng bởi tình trạng bệnh lý sốt, nhiễm khuẩn, mất nước
hay suy nhược...
Kế hoạch được thảo ra
để đem lại sự chǎm sóc đồng nhất và liên tục, nhưng nó cần thay đổi tùy theo sự
thích ứng với nhu cầu của người bệnh.
Điều quan trọng và cần
nhấn mạnh là trong lúc cung cấp sự chǎm sóc điều dưỡng cơ bản, người điều dưỡng
chuyên nghiệp sẽ có dịp nghe người bệnh và gia đình họ, để nhận định nhu cầu
của người bệnh và để xây dựng mối liên hệ nhân sự bổ ích cần thiết cho việc
điều dường bệnh nhân một cách hữu hiệu nhất.
