2018-03-16

hội chứng đau thắt lưng - hông


HỘI CHỨNG ĐAU THẮT LƯNG - HÔNG
TS Nguyễn Trọng Hưng

Mở đầu
- Đau thắt lưng hông là bệnh lý thường gặp
- Căn nguyên rất đa dạng
- 85% các trường hợp không thấy rõ căn nguyên cụ thể.
- Nguyên nhân cơ học hay gặp nhất ở lứa tuổi dưới 45 và đứng thứ ba ở lứa tuổi muộn hơn
- Gọi là cấp tính khi tiến triển dưới 1 tháng
- Gọi là mạn tính nếu kéo dài hơn hoặc tái phát
- 30% chuyển từ cấp sang mạn

giải phẫu-sinh lý
- Thân đốt sống, đĩa đệm, các dây chằng, các khối cơ cạnh sống; đĩa đệm (nhân keo nhầy ở trung tâm bao quanh bởi vòng xơ rất dai và chắc)
- Các rễ thần kinh đi ra ngoài qua các khe liên đốt tương ứng
- Chóp cùng tủy sống ở ngang L1 hoặc L2 ; các rễ thần kinh tạo thành đuôi ngựa
- Cấu trúc nhận cảm đau: Thân đốt sống, màng xơng, màng cứng, các diện khớp, các vòng xơ quanh nhân nhày, các tĩnh mạch ngoài màng cứng, dây chằng dọc sau (++)
(!) Mô não không có tổ chức nhận cảm đau


Hỏi bệnh
- Đặc điểm của đau
- Phân bố của đau theo giải phẫu
- Hoàn cảnh xuất hiện và diễn biến của đau
- Các yếu tố ảnh hưởng đến cường độ đau
- Các triệu chứng phối hợp khác: H/c đuôi ngựa (++)
- Hỏi các bệnh nội khoa khác trong tiền sử hoặc hiện tại

Triệu chứng lâm sàng
* Triệu chứng cột sống
- Cột sống thắt lưng biến dạng hoặc mất đường cong sinh lý
- ấn một số điểm đau ở vùng thắt lưng-hông
- Bất thường các động tác cột sống: Nghiệm pháp tay đất, nghiệm pháp Schober…

* Các triệu chứng thần kinh
- Liệt vận động cơ vùng chậu hông và chi dưới
- Rối loạn phản xạ
- Rối loạn cảm giác
- Tổn thương các rễ và dây thần kinh : Nghiệm pháp căng rễ (Lasègue, Bonnet), bấm chuông, điểm Vaillex…
- Rối loạn thần kinh tự động


* Triệu chứng các khớp
- Khớp háng : Nghiệm pháp Patrick
- Khớp cùng-chậu : ép bửa khung chậu

* Triệu chứng toàn thân
Bệnh lý của các tạng trong ổ bụng, trong tiểu khung hoặc sau phúc mạc... có thể đau thắt lưng hông (đau phóng chiếu)

Các nguyên nhân thường gặp
* Tổn thương cột sống thắt lưng - cùng
- Thoái hoá cột sống (spondylolysis)
- Trượt đốt sống (spondylolisthesis)
- Viêm đốt sống (spondylosis)
- Viêm cột sống dính khớp (ankylosing spondylitis)
* Bệnh lý đĩa đệm
- Ở người có tuổi, thoái hoá đĩa đệm
- Ở người trẻ, đang độ tuổi lao động, lồi đĩa đệm hoặc thoát vị đĩa đệm thường gặp cấp tính
* Chấn thương
- Gẫy hay vỡ đốt sống sau chấn thương
- Gẫy xương tự phát


* ung thư
- Nguyên phát : U màng tuỷ, u đốt sống, u thần kinh...
- Thứ phát : Sau các ung thư biểu mô (tuyến tiền liệt, vú, phổi, thận, đường tiêu hoá), bệnh đa u tuỷ xơng, u lympho (Hodgkin và không Hodgkin)
* Nhiễm trùng
- Viêm cột sống do vi khuẩn
   + Tụ cầu
   + Lao
- Áp xe ngoài màng cứng
* Các nguyên nhân khác
- Hẹp ống sống thắt lưng
- Phì đại diện khớp (facet joint hypertrophy)
- Viêm màng nhện dầy dính
- Đau thắt lưng hông phóng chiếu
- Đau thắt lưng hông do nguyên nhân tâm lý

Điều trị
- Giảm đau: Thuốc chống viêm không steroid hoặc các dẫn xuất của thuốc phiện
- Thuốc giãn cơ nếu có co cứng cơ phối hợp
- Phương pháp vật lý trị liệu, sóng ngắn, điện phân, châm cứu
- Phục hồi chức năng vùng thắt lưng hông giúp giảm đau, tránh teo cơ, cứng khớp, tắc mạch và nhiễm trùng cơ hội
- Điều trị nguyên nhân

(!) chọc dịch não tủy nếu bệnh nhân thấy nhói ở chân là dừng vì kim đã chạm vào dây thần kinh.
Nhân nhầy được nuôi dưỡng bằng thẩm thấu, không có thần kinh.
Đau thắt lưng hông + RL cảm giác kiểu yên ngựa (tê hậu môn sinh dục, bí đái, táo bón…) => chụp => mổ sớm, tránh ảnh hưởng đến chức năng sinh dục, đảm bảo chất lượng cuộc sống.
Tiêm vào thần kinh hông to => thường bị RL thần kinh thực vật kèm theo (bên tổn thương da khô, teo cơ, lạnh hơn…)
Chèn rễ thì không có dấu hiệu thần kinh thực vật # chèn dây thần kinh thì có dấu hiệu thần kinh thực vật.