TS Nguyễn Trọng Hưng
Mở đầu
- Đau
thắt lưng hông là bệnh lý thường gặp
- Căn
nguyên rất đa dạng
- 85%
các trường hợp không thấy rõ căn nguyên cụ thể.
- Nguyên
nhân cơ học hay gặp nhất ở lứa tuổi dưới 45 và đứng thứ ba ở lứa tuổi muộn
hơn
- Gọi
là cấp tính khi tiến triển dưới 1 tháng
- Gọi
là mạn tính nếu kéo dài hơn hoặc tái phát
- 30% chuyển
từ cấp sang mạn
giải phẫu-sinh lý
- Thân
đốt sống, đĩa đệm, các dây chằng, các khối cơ cạnh sống; đĩa đệm (nhân keo nhầy ở trung tâm bao quanh bởi vòng xơ rất dai và chắc)
- Các
rễ thần kinh đi ra ngoài qua các khe liên đốt tương ứng
- Chóp
cùng tủy sống ở ngang L1 hoặc L2 ; các rễ thần kinh tạo thành đuôi ngựa
- Cấu
trúc nhận cảm đau: Thân đốt sống, màng xơng, màng cứng, các diện khớp, các vòng xơ quanh nhân nhày, các tĩnh mạch ngoài màng cứng, dây chằng dọc sau
(++)
(!) Mô não
không có tổ chức nhận cảm đau
Hỏi bệnh
- Đặc
điểm của đau
- Phân
bố của đau theo giải phẫu
- Hoàn
cảnh xuất hiện và diễn biến của đau
- Các
yếu tố ảnh hưởng đến cường
độ đau
- Các
triệu chứng phối hợp khác: H/c đuôi ngựa
(++)
- Hỏi
các bệnh nội khoa khác trong tiền sử hoặc hiện tại
Triệu chứng lâm sàng
* Triệu chứng cột sống
- Cột
sống thắt lưng biến dạng hoặc mất đường cong sinh lý
- ấn
một số điểm đau ở vùng thắt lưng-hông
- Bất
thường các động tác cột sống: Nghiệm
pháp tay đất, nghiệm pháp Schober…
* Các triệu chứng thần kinh
- Liệt
vận động cơ vùng chậu hông và chi dưới
- Rối
loạn phản xạ
- Rối
loạn cảm giác
- Tổn
thương các rễ và dây thần kinh : Nghiệm pháp căng rễ (Lasègue, Bonnet), bấm chuông, điểm Vaillex…
- Rối
loạn thần kinh tự động
* Triệu chứng các khớp
- Khớp
háng : Nghiệm pháp Patrick
- Khớp
cùng-chậu : ép bửa khung chậu
* Triệu chứng toàn thân
Bệnh lý của các tạng trong ổ bụng, trong tiểu khung hoặc sau phúc mạc... có thể đau
thắt lưng hông (đau phóng chiếu)
Các nguyên nhân thường
gặp
* Tổn thương cột sống thắt lưng - cùng
- Thoái
hoá cột sống (spondylolysis)
- Trượt đốt sống
(spondylolisthesis)
- Viêm
đốt sống (spondylosis)
- Viêm
cột sống dính khớp (ankylosing spondylitis)
* Bệnh lý đĩa đệm
- Ở người
có tuổi, thoái hoá đĩa đệm
- Ở người
trẻ, đang độ tuổi lao động, lồi đĩa đệm hoặc thoát vị đĩa đệm thường gặp cấp tính
* Chấn thương
- Gẫy
hay vỡ đốt sống sau chấn thương
- Gẫy
xương tự phát
* ung thư
- Nguyên
phát : U màng tuỷ, u đốt sống, u thần kinh...
- Thứ
phát : Sau các ung thư
biểu mô (tuyến tiền liệt, vú, phổi,
thận, đường tiêu hoá), bệnh đa u tuỷ xơng, u lympho (Hodgkin và không Hodgkin)
* Nhiễm trùng
- Viêm
cột sống do vi khuẩn
+ Tụ cầu
+ Lao
- Áp
xe ngoài màng cứng
* Các nguyên nhân khác
- Hẹp
ống sống thắt lưng
- Phì đại diện khớp (facet joint
hypertrophy)
- Viêm
màng nhện dầy dính
- Đau
thắt lưng hông phóng chiếu
- Đau
thắt lưng hông do nguyên nhân tâm lý
Điều trị
- Giảm
đau: Thuốc chống viêm không steroid hoặc các dẫn xuất của thuốc phiện
- Thuốc
giãn cơ nếu có co cứng cơ phối hợp
- Phương pháp vật lý trị liệu,
sóng ngắn, điện phân, châm cứu
- Phục
hồi chức năng vùng thắt lưng hông giúp giảm đau, tránh teo cơ, cứng khớp, tắc mạch và nhiễm trùng cơ hội
- Điều
trị nguyên nhân
(!) chọc dịch
não tủy nếu bệnh nhân thấy nhói ở chân là dừng vì kim đã chạm vào dây thần kinh.
Nhân nhầy
được nuôi dưỡng bằng thẩm thấu, không có thần kinh.
Đau thắt
lưng hông + RL cảm giác kiểu yên ngựa (tê hậu môn sinh dục, bí đái, táo bón…)
=> chụp => mổ sớm, tránh ảnh hưởng đến chức năng sinh dục, đảm bảo chất
lượng cuộc sống.
Tiêm vào thần
kinh hông to => thường bị RL thần kinh thực vật kèm theo (bên tổn thương da
khô, teo cơ, lạnh hơn…)
Chèn rễ thì
không có dấu hiệu thần kinh thực vật # chèn dây thần kinh thì có dấu hiệu thần
kinh thực vật.
