“Từ khi có triệu chứng đến khi bắt đầu điều trị ung thư: hành trình của sự chậm trễ”

 

“Từ khi có triệu chứng đến khi bắt đầu điều trị ung thư: hành trình của sự chậm trễ”

Trong hành trình đối mặt với ung thư, thời gian từ khi bệnh nhân xuất hiện những dấu hiệu đầu tiên cho đến khi bắt đầu điều trị chính thức — thường được gọi là “thời gian chẩn đoán - điều trị (diagnostic and treatment interval)” — là yếu tố có ảnh hưởng sâu sắc đến tiên lượng bệnh. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh rằng, chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị có thể làm giảm cơ hội sống, tăng gánh nặng tâm lý, và làm mất cơ hội điều trị triệt để ở giai đoạn sớm.

1. Thời gian trung bình từ triệu chứng đến điều trị

Theo tổng hợp từ các nghiên cứu quốc tế:

• Với ung thư phổi, thời gian trung bình từ khi xuất hiện triệu chứng đến khi bắt đầu điều trị dao động từ 60–120 ngày (tức khoảng 2–4 tháng).

• Ở Việt Nam, nhiều báo cáo ghi nhận bệnh nhân thường đến viện muộn hơn, có thể sau 3–6 tháng, thậm chí lâu hơn nếu triệu chứng ban đầu mờ nhạt hoặc bị nhầm với bệnh lý hô hấp mạn tính như viêm phế quản, lao phổi hay COPD.

• Với các loại ung thư khác (như vú, đại trực tràng, dạ dày), khoảng thời gian này cũng dao động từ 1 đến 4 tháng, tùy thuộc vào mức độ nhận biết triệu chứng và khả năng tiếp cận y tế.

Đây là một khoảng thời gian đủ dài để bệnh tiến triển thêm một hoặc nhiều giai đoạn.

2. Những yếu tố quyết định thời gian này

Thời gian “từ triệu chứng đến điều trị” chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, có thể chia làm ba nhóm chính:

a. Yếu tố thuộc về bệnh nhân

• Nhận thức và thái độ với triệu chứng: Phần lớn bệnh nhân ban đầu thường xem nhẹ ho khan, sụt cân, mệt mỏi, hoặc đau ngực nhẹ. Nhiều người tự mua thuốc điều trị, trì hoãn đi khám.

• Tâm lý sợ bệnh, sợ chẩn đoán ung thư: Nhiều người e ngại “phát hiện ra ung thư thì chỉ còn chờ chết”, nên cố tránh đi khám.

• Điều kiện kinh tế, địa lý: Khoảng cách xa trung tâm chuyên khoa, chi phí đi lại và xét nghiệm cao, hoặc thủ tục bảo hiểm phức tạp đều là rào cản đáng kể.

• Niềm tin vào y học cổ truyền hoặc điều trị dân gian: Một tỷ lệ không nhỏ bệnh nhân lựa chọn “chữa mẹo”, “thuốc Nam”, làm mất thời gian quý báu.

b. Yếu tố thuộc về hệ thống y tế

• Quá tải bệnh viện tuyến trung ương, khiến quá trình thăm khám, xét nghiệm, hội chẩn và xếp lịch điều trị bị kéo dài.

• Thiếu quy trình “đường chẩn đoán nhanh” (fast-track) như tại các nước phát triển, nơi bệnh nhân nghi ung thư được ưu tiên xét nghiệm và hội chẩn trong vòng vài ngày.

• Thiếu liên kết giữa các tuyến, khiến bệnh nhân phải tự tìm đường đến cơ sở có chuyên khoa phù hợp, dễ lặp lại xét nghiệm, mất thêm thời gian.

c. Yếu tố thuộc về bệnh lý

• Một số ung thư có diễn biến âm thầm, triệu chứng không đặc hiệu (như ung thư phổi giai đoạn sớm, ung thư tụy, gan...).

• Ngược lại, các khối u gây triệu chứng rõ (như ung thư vú sờ thấy được, ung thư đại trực tràng chảy máu) thường được phát hiện sớm hơn.

3. Vì sao rút ngắn thời gian này lại quan trọng

• Càng phát hiện sớm, cơ hội điều trị triệt để càng cao. Với ung thư phổi, nếu phát hiện ở giai đoạn I, tỷ lệ sống 5 năm có thể đạt 70–80%; trong khi ở giai đoạn IV, con số này chỉ còn khoảng 10–15%.

• Rút ngắn thời gian chẩn đoán giúp giảm căng thẳng tâm lý. Bệnh nhân đỡ mệt mỏi vì chờ đợi kết quả, đỡ hoang mang, và dễ tuân thủ điều trị hơn.

• Giảm chi phí điều trị. Phát hiện ở giai đoạn sớm thường chỉ cần phẫu thuật hoặc xạ trị đơn thuần, trong khi giai đoạn muộn phải phối hợp hóa trị, điều trị đích, miễn dịch, tốn kém gấp nhiều lần.

4. Làm thế nào để cải thiện

• Tăng cường truyền thông y tế cộng đồng, giúp người dân hiểu rằng ho kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, hoặc đau ngực dai dẳng cần được khám sớm.

• Thiết lập quy trình chẩn đoán nhanh (fast-track) tại các cơ sở chuyên khoa ung bướu.

• Đào tạo bác sĩ tuyến cơ sở để nhận diện sớm dấu hiệu nghi ngờ ung thư và chuyển tuyến kịp thời.

• Ứng dụng công nghệ thông tin (đặt lịch khám, chuyển hồ sơ điện tử, liên thông bảo hiểm) để giảm thời gian chờ đợi.

---

5. Kết luận

“Thời gian từ khi có triệu chứng đến khi bắt đầu điều trị” không chỉ là con số — đó là một chỉ dấu phản ánh hiệu quả của cả hệ thống y tế và mức độ hiểu biết của cộng đồng về ung thư.
Mỗi ngày trôi qua trước khi bệnh nhân được điều trị là một cơ hội bị bỏ lỡ.
Vì thế, phát hiện sớm – chẩn đoán sớm – điều trị sớm không chỉ là khẩu hiệu, mà là chìa khóa mở ra cánh cửa hy vọng cho hàng ngàn người bệnh ung thư mỗi năm.