Nguyễn Thành Khiêm
Bộ môn Phụ Sản Trường Đại Học Y Hà Nội
- Các biện pháp tránh thai truyền thống:
o Xuất tinh ngoài âm đạo
o Kiêng giao hợp định kỳ
o Cho con bú vô kinh
- Các biện pháp tránh
thai hiện đại
1. các biện pháp tránh thai cho nữ giới
- Là hình thức tránh thai tạm thời
- Phải đảm bảo người phụ nữ không có thai trước khi sử dụng các biện pháp tránh
thai.
- Có thể có thai lại khi không tiếp tục sử dụng các biện pháp tránh thai
1.1. thuốc tránh thai tổng hợp
- Thuốc có chứa 2 loại hormon estrogen và progesteron
- Hàm lượng các hormon trong thuốc thay đổi tùy theo các hãng khác nhau
- Thuốc thường được đóng gói dạng vỉ 28 viên
Cơ chế tác dụng:
- Ức chế hiện tượng rụng trứng
- Thay đổi chế tiết chất nhầy cổ tử cung làm tinh trùng khó xâm nhập vào trong buồng tử
cung
Ưu điểm:
- Hiệu quả tốt
- Kinh nguyệt đều
- Sử dụng cho mọi lứa tuổi.
- Ngăn ngừa được một số bệnh phụ khoa
- Dừng thuốc mọi lúc và có thể có thai lại sau đó
Nhược điểm - tác dụng phụ:
- Buồn nôn
- Rong kinh
- Tăng cân
- Đau đầu, cương vú
- Không phòng được các bệnh lây qua đường tình dục
1.2. thuốc tránh thai khẩn cấp
- Không được sử dụng như thuốc tránh thai thường xuyên
- Không phòng chống được các bệnh lây qua đường tình dục
- Tỷ lệ thành công 75%
Lưu ý - cách dùng - cơ chế:
- Thời điểm bắt đầu dùng thuốc: ngay sau khi giao hợp trong
72h đầu
- Chống chỉ định cho phụ nữ mang thai
- Thành phần là progestatif (Levonorgestrel 0,75mg hoặc 1,5mg)
- Hai liều dùng cách nhau 12h hoặc một liều duy nhất
- Cơ chế tác dụng: ức chế hiện tượng phóng noãn, đặc chất nhày cổ tử cung
- Tác dụng phụ: nôn, buồn nôn, rối loạn kinh nguyệt
1.3. thuốc tránh thai chỉ có progestin
- Là thuốc chỉ có thành phần progestin
- Thích hợp cho phụ nữ đang cho con bú
- Không làm thay đổi chất lượng sữa cũng như số lượng
- Có thể làm thuốc tránh thai khẩn cấp
Cơ chế - ưu điểm:
- Ức chế hiện tượng phóng noãn
- Làm đặc chất nhầy cổ tử cung
- Không có các tác dụng phụ của estrogen
- Phòng chống được một số bệnh ung thư phụ khoa
- Có thể sử dụng khi có chống chỉ định với COC
(!)
COC =
combined oestrogen and progesterone oral contraceptives = thuốc viên tránh thai
kết hợp
POC =
progesterone-only oral contraceptives = thuốc tránh thai chỉ có progestin
Nhược điểm:
- Rối loạn kinh nguyệt
- Tăng nguy cơ chửa ngoài tử cung
- Không phòng chống được các bệnh lây lan qua đường tình dục
- Tác dụng tránh thai sẽ giảm sút nếu như uống thuốc không đúng giờ
Thời điểm sử dụng thuốc:
- Đang cho con bú: ngay sau đẻ 6 tuần
- Sau sinh nhưng không cho bú: bất kỳ lúc nào
- Sau nạo sảy thai: trong 7 ngày đầu tiên
- Khi có kinh: trong vòng 5 ngày đầu tiên
- Chỉ được sủ dụng khi chắc chắn không có thai
- Sử dụng vỉ thuốc mới luôn khi hết vỉ cũ
1.4. thuốc
tiêm tránh thai DMPA (depot medroxyprogesterone acetat)
- Bản chất là progestin
- Cơ chế tác dụng:
o Ngăn không
cho rụng trứng
o Đặc chất nhầy
cổ tử cung
o Mỏng niêm mạc
tử cung
Ưu điểm:
- Hiệu quả trên 99%
- Riêng tư, không quên thuốc
- Phòng có thai lâu dài, có thai lại khi ngừng thuốc
- Dùng cho mọi lứa tuổi
- Cho phụ nữ cho con bú
- Không có tác dụng phụ của estrogen
- Không gây ảnh hưởng đến thai nhi
Nhược điểm:
- Rối loạn kinh nguyệt: rong kinh, vô kinh
- Tăng cân
- Có con lại chậm, 4 tháng sau dừng tiêm
- Có thể gây đau đầu, cương vú, buồn nôn
- Không ngăn ngừa được các bệnh qua đường tình dục
Thời điểm dùng thuốc:
- 7 ngày ngay sau khi có kinh
- 6 tuần sau khi sinh nếu cho con bú, nếu chưa có kinh
- Không cho con bú: bất kỳ lúc nào
- Sau sảy thai hoặc hút: dùng ngay lập tức
- Ngay sau khi ngừng một biện pháp khác
1.5. thuốc cấy tránh thai
- Bản chất thuốc là progestin, không có estrogen
- Tác dụng kéo dài trong 5 năm
- Hiệu quả cao 99,9%
- Cơ chế tác dụng: ngăn cản rụng trứng, ngăn cản trứng làm tổ
Ưu điểm:
- Hiệu quả cao, có tác dụng ngay 24h sau cấy
- Tác dụng kéo dài 5 năm
- Không lo quên thuốc
- Không ảnh hưởng đến sữa, không tác dụng phụ của estrogen
- Có thai lại dễ dàng sau khi bỏ nang cấy
Nhược điểm:
- Rối loạn kinh nguyệt
- Cương vú, buồn nôn, nôn, chóng mặt
- Không dễ dàng trong việc tháo và lắp các que cấy
- Có thể gây khó chịu tại vùng da cấy thuốc
- Không tránh được các bệnh lây qua đường tình dục
Thời điểm dùng thuốc:
- 7 ngày ngay sau khi có kinh
- 6 tuần sau khi sinh nếu cho con bú, nếu chưa có kinh
- Không cho con bú: bất kỳ lúc nào
- Sau sảy thai hoặc hút: dùng ngay lập tức
- Ngay sau khi ngừng dùng một biện pháp khác
1.6. dụng cụ tử cung tránh thai
- Là một khung nhựa linh hoạt được đặt vào trong tử cung người phụ nữ
- Có thể mang đồng: TCu-380A, MLCu-375
- Có thể có hormone progestin: LNG-20 hoặc progestasert
- Dụng cụ tử cung trơ: chỉ làm bằng thép hoặc nhựa: Lippes
Cơ chế:
- Ngăn tinh trùng và trứng không gặp nhau
- Làm tinh trùng khó di chuyển trong thời gian dễ thụ thai
- Ngăn cản không cho trứng đã thụ tinh làm tổ
- Tác dụng trong 5 năm, hiệu quả 98 - 99%
Ưu điểm:
- Tác dụng tránh thai lâu dài
- Không quên uống thuốc, không ảnh hưởng đến hoạt động tình dục
- Không ảnh hưởng đến sữa
- Không bị tác dụng phụ của hormone
- Dễ có thai lại sau khi tháo dụng cụ
1.7. các biện pháp âm đạo
- Mũ chụp cổ tử cung: có tác dụng giống như bao cao su
- Màng ngăn âm đạo
- Thuốc diệt tinh trùng
Ưu điểm:
- An toàn, dễ dùng với mọi đối tượng
- Tránh thai tại mọi thời điểm
- Không tác dụng hormone, không ảnh hưởng sữa
- Dễ có thai lại
- Có thể tránh được một số bệnh lây qua đường tình dục
Nhược điểm:
- Thuốc diệt tinh trùng có thể gây khó chịu hoặc dị ứng
- Không dấu được bạn tình
- Có thể làm giảm hưng phấn
- Tụt, sai lệch vị trí, khó lấy ra
1.8. tính toán chu kỳ kinh
- Áp dụng ở những phụ nữ có chu kỳ kinh đều
- Theo dõi sát để tính được ngày rụng trứng
- Không có tác dụng phụ
- Có thai lại dễ dàng
- Không ảnh hưởng đến sữa
Nhược điểm:
- Hiệu quả không cao
- Khó xác định được ngày rụng trứng ở những người kinh không đều
- Không phòng chống được các bệnh lây qua đường tình dục
- Khó áp dụng ở những phụ nữ sau sinh kinh chưa đều
1.10. cho con bú vô kinh - LAM
LAM =
lactational amenorrhea method
Có hiệu quả khi:
- Trên 85% thức ăn của con là từ người mẹ
- Chưa có kinh trở lại
- Con dưới 6 tháng tuổi
- Có thai khoảng 2%
Ưu điểm:
- Có thể sử dụng ngay sau khi sinh
- Đơn giản, chi phí thấp
- Không có tác dụng phụ của hormone
- Khuyến khích hình thành thói quen cho con bú
- Cung cấp nguồn thức ăn tốt cho trẻ
Nhược điểm:
- Hiệu quả trong thời gian ngắn: 6 tháng
- Khó áp dụng với những bà mẹ đi làm, không cho bú thường xuyên
- Không chống được các bệnh lây qua đường tình dục
2. tránh thai cho nam giới
- Dễ sử dụng
- Tránh lây lan bệnh tình dục
- Có thể sử dụng ngay sau khi sinh
- An toàn không có tác dụng nội tiết
- Có thể dừng lại và dùng bất kỳ thời điểm nào
- Sử dụng cho mọi lứa tuổi đàn ông khác nhau
Nhược điểm:
- Dị ứng với cao su
- Giảm hưng phấn trong quan hệ
- Hiệu quả không cao 14% có thai
- Ngại khi đi mua
- Quan điểm của người nam giới