ThS. Nguyễn Bá Khanh
Bộ môn Huyết học
Mục tiêu
- Trình
bày được quy trình cấp phát máu hòa hợp miễn dịch thông thường.
- Nêu
được biện pháp cấp phát máu trong các trường hợp đặc biệt
Khái niệm
Cấp phát máu hòa hợp miễn dịch là việc đảm bảo cung cấp đơn
vị máu/chế phẩm máu an toàn, không có sự
xung đột giữa kháng nguyên và kháng thể các hệ nhóm máu giữa bệnh nhân và
người hiến máu dẫn đến các tai biến truyền
máu
Những tai biến có thể
do miễn dịch
- Tan
máu cấp do bất đồng nhóm máu.
- Shock
do tan máu cấp
(hoạt hóa đông máu => hoạt hóa hệ kinin (liên quan yếu tố XII) => bradykinin => tăng tính thấm
thành mạch, giãn mạch, tụt huyết
áp).
- Tan
máu mạn tính do kháng thể miễn dịch đồng miễn.
- Tai
biến sản khoa.
- Truyền
máu kém hiệu quả => tăng lượng máu truyền và các tai biến khác: quá tải sắt,
các bệnh nhiễm trùng….
QUY TRÌNH CẤP PHÁT
MÁU HÒA HỢP MIỄN DỊCH THÔNG THƯỜNG
+ Lấy mẫu:
- 1 ống
chống đông EDTA
- 1 ống
không chống đông
(!) Tránh
nhầm lẫn.
+ Định nhóm máu ABO/Rh cho bệnh nhân
- Phương
pháp huyết thanh mẫu
- Phương
pháp hồng cầu mẫu
- 2
kỹ thuật viên độc lập.
- Đối
chiếu => khẳng định kết quả.
+ Lựa chọn đơn vị máu
- Ưu
tiên chọn chế phẩm cùng nhóm máu.
- Chọn
đơn vị khác nhóm theo quy định tại thông tư 26/2013.
- Đảm bảo kháng thể không tiếp xúc với
kháng nguyên.
.
|
Nhóm máu
người bệnh nhận máu
|
Nhóm
máu đơn vị máu truyền
|
|
Khối hồng cầu
|
Máu toàn phần
|
|
|
O
|
O
|
O
|
|
A
|
A hoặc O
|
A
|
|
B
|
B hoặc O
|
B
|
|
AB
|
AB hoặc A hoặc B hoặc O
|
AB
|
.
|
Nhóm máu
người bệnh
nhận máu
|
Nhóm máu
đơn vị huyết tương
|
|
O
|
O hoặc
B hoặc A hoặc AB
|
|
A
|
A hoặc AB
|
|
B
|
B hoặc AB
|
|
AB
|
AB
|
.
|
Nhóm máu
người bệnh
nhận máu
|
Nhóm máu
của tiểu cầu, bạch cầu hạt
|
|
|
Đơn vị
máu, chế phẩm máu
còn huyết tương nguyên thuỷ
|
Đơn vị
máu, chế phẩm máu
đã loại bỏ huyết tương nguyên thuỷ
|
|
|
O
|
O
|
O
|
|
A
|
A
|
A hoặc O
|
|
B
|
B
|
B hoặc O
|
|
AB
|
AB
|
AB hoặc
A hoặc B hoặc O
|
.
+ Phản ứng hòa hợp
- Phản ứng chéo:
. Huyết
thanh bệnh nhân + HC người cho.
. HC
bệnh nhân + Huyết thanh người cho.
. 3
điều kiện: 37 oC, 22 oC, AHG (anti-human globulin)
. Kết
quả âm tính => phát đơn vị máu.
. Kết
quả dương tính => xem xét lại, đổi đơn vị máu.
+ CẤP PHÁT ĐƠN VỊ MÁU
- Hoàn
tất thủ tục hành chính.
- Dán
nhãn.
- Bàn
giao đơn vị máu.
- Tránh
nhầm lẫn.
CÁC TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT
+ Định nhóm máu khó:
- Không
thống nhất giữa phương pháp huyết thanh mẫu và hồng cầu mẫu.
- Định
nhóm lại.
- Bổ
sung chứng:
. Chứng
đồng loài (HT BN + HC O).
. Chứng
tự thân (HT BN + HC BN).
. Chứng
AB (HT AB + HC BN).
- Nếu
cấp cứu: chọn HC O để truyền tạm thời với phản ứng hòa hợp (-).
+ Kháng thể bất thường
- Kháng thể tự nhiên:
. Anti-A,
anti-B.
. IgM.
. 22
độ C.
- Kháng thể bất thường:
. Các
hệ nhóm máu dưới nhóm (subgroup): Rh, Kell, Kidd, MNS, Diego, Duffy…
. Anti-A,
B miễn dịch (mẹ O, con A).
. IgG.
. 37
oC, cần AHG.
+ Người có nhóm RhD âm
. Chiếm
tỷ lệ nhỏ trong dân số Việt Nam (0,04-0,07%).
. Có
khả năng sinh ra kháng thể anti-D.
. Khả
năng tìm kiếm máu phù hợp khó khăn (ngoại khoa, sản khoa…).
. Nguy
cơ tai biến (tan máu sơ sinh).
+ Truyền máu hòa hợp RhD
- Phải
hòa hợp nhóm máu ABO, kèm theo.
|
Nhóm
máu người bệnh nhận máu
|
Nhóm
máu của đơn vị máu truyền
|
|
D(-)
|
D(-)
|
|
D(+)
|
D(+) hoặc
D(-)
|
+ Trường hợp phải truyền máu RhD dương
cho người RhD âm
- Người
bệnh là nam giới.
- Trong
trường hợp người bệnh là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ: cân nhắc lợi ích điều trị
hiện tại và nguy cơ tai biến cho thai nhi nếu người bệnh mang thai trong tương
lai;
- Xét
nghiệm hòa hợp miễn dịch sử dụng huyết thanh chống globulin ở nhiệt độ 37oC
cho kết quả âm tính;
- Có
sự đồng ý bằng văn bản trong kết quả hội chẩn giữa người phụ trách hoặc người được ủy quyền của đơn vị phát máu,
bác sỹ điều trị và được sự đồng ý của người
bệnh hoặc người nhà của người bệnh
- the end -